De opleidingscommissie van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de UGent kwam tot het besluit dat het werk van Desmet “slordigheden” bevat en dat het boek niet geschikt is als lesmateriaal. Decaan Ann Buyse verklaart dat het gaat om niet correct citeren, onderzoeksresultaten uit hun context trekken, data selectief gebruiken, cherrypicking en niet de meest actuele theoretische kaders gebruiken.
Uit de reeds verschenen kritiek op het werk van Desmet, selecteerden we enkele voorbeelden van deze “slordigheden” en zetten we ze voor u op een rijtje.
- Niet correct citeren
- Onderzoeksresultaten uit hun context trekken – Data selectief gebruiken – Cherrypicking
- Slordigheden
- Gebrekkige literatuurstudie
- Conclusie
- Extra voorbeelden
Niet correct citeren
In het hoofdstuk Wetenschap en ideologie schrijft Desmet:
“Toen ik me als jonge onderzoeker op het meetprobleem stortte, dacht ik dat alleen de psychologie in die mate met dit probleem kampte. Later ontdekte ik dat het zich even goed stelt in de medische wetenschappen (en eigenlijk ook in veel andere wetenschapsgebieden zoals we zullen zien in hoofdstuk 4). De gebruikte tests en meetinstrumenten zijn daar – het kan verwondering wekken – niet beter dan in de psychologie. Sla er de grondige overzichtsstudie van Gregory Meyer (19) en collega’s maar eens op na.”
Om dat te staven verwijst hij naar een artikel van Gregory Meyer en collega’s: Meyer, G. J., Finn, S. E., Eyde, L. D., Kay, G. G., Moreland, K. L., Dies, R. R., Eisman, E. J., Kubiszyn, T. W., & Reed, G. M. (2001). Psychological testing and psychological assessment: A review of evidence and issues.
Wanneer je de conclusies in het abstract van de studie leest, dan stelt het onderzoek het omgekeerde van wat Desmet beweert.
“This article summarizes evidence and issues associated with psychological assessment. Data from more than 125 meta-analyses on test validity and 800 samples examining multimethod assessment suggest 4 general conclusions: (a) Psychological test validity is strong and compelling, (b) psychological test validity is comparable to medical test validity, (c) distinct assessment methods provide unique sources of information, and (d) clinicians who rely exclusively on interviews are prone to incomplete understandings. (…)”
Het artikel stelt dus dat de betrouwbaarheid van de psychologische testen goed is, vergelijkbaar met de medische. Desmet draait dit vervolgens om naar zijn eigen premissen: de psychologische onderzoeken zijn niet goed, dus als de psychologische vergelijkbaar zijn met de medische, dan zijn de medische even slecht.
Zo wordt hier verder gewerkt aan de afbraak in het vertrouwen in alle wetenschap.
Bron: https://woutermareels.substack.com/p/alle-teksten-samen-in-1-ebook
In het hoofdstuk De kunstmatige maatschappij past Desmet een leep trucje toe. Hij plaatst een dubbelpunt op zodanige manier dat de lezer de indruk krijgt dat het citaat dat wordt aangehaald van Hannah Arendt is.
“Totalitarisme, zo stelt Hannah Arendt, is uiteindelijk gewoon het logische verlengstuk van de veralgemeende obsessie met wetenschap, het geloof in een artificieel gecreëerd paradijs : Science has become an idol that will magically cure the evils of existence and transform the nature of man. “
Door de zin te laten doorlopen via een dubbelpunt lijkt het alsof Arendt dit gezegd heeft. Echter… het betreft een citaat van Voegelin waar Hannah naar verwijst. Desmet verwijst weliswaar in de voetnoot naar Voegelin, maar in de tekst lijkt het alsof het citaat van Arendt komt, of toch op zijn minst alsof ze hiermee instemt.
Het volledige citaat van Voegelin:
“Scientificality of mass propaganda has indeed been so universally employed in modern politics that it has been interpreted as a more general sign of that obsession with science which has characterized the Western world since the rise of mathematics and physics in the sixteenth century; thus totalitarianism appears to be only the last stage in a process during which “science has become an idol that will magically cure the evils of existence and transform the nature of man.” And there was, indeed, an early connection between scientificality and the rise of the masses.”
Laat het nu zo zijn dat Hannah Arendt hier net niet mee akkoord is. Wanneer men het vervolg ook wil lezen:
“Scientism” in politics still presupposes that human welfare is its object, a concept which is utterly alien to totalitarianism.”
Hieruit blijkt dat Arendt niet akkoord gaat met wat Voegelin in het citaat stelt, maar dat vinden we in de tekst van Desmet helemaal niet terug.
Desmet is hier niet wetenschappelijk integer. Via het onvolledige citaat en zijn misleidende dubbelpunt poogt hij om een tegenovergestelde boodschap van die van Hannah Arendt te legitimeren op autoriteit van Arendt zelf.
Bron: https://woutermareels.substack.com/p/alle-teksten-samen-in-1-ebook
Desmet paste het trucje van de dubbelpunt al eerder toe in de Inleiding met hetzelfde doel, nl. zijn stelling legitimeren op autoriteit van Arendt.
“Het is exact dit wat de Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt ons toont: de grondstroom van totalitarisme is het blinde geloof in een soort statistisch-cijfermatig onderbouwde ‘wetenschappelijke fictie’ die een ‘radicale minachting voor de feiten’ vertoont : “Het ideale subject voor een totalitair regime is niet de overtuigde nazi of de overtuigde communist, maar iemand voor wie het onderscheid tussen feit en fictie en het onderscheid tussen waar en vals niet meer bestaat”.
Desmet plaatst een dubbelpunt na “vertoont” alsof het citaat van Arendt de zin ervoor zou illustreren, maar in dat citaat heeft Arendt het wel degelijk over feiten versus fictie en waarheid versus valsheid. Ze heeft het helemaal niet over ‘wetenschappelijke ficties’. Door dat dubbelpunt daar te plaatsen misleidt Desmet de lezer en wekt hij de indruk dat wat hij daar zegt gesteund wordt door het citaat van Arendt.
In het hoofdstuk Het (on)meetbare universum haalt Desmet het artikel van Jeroen Bossaert in Het Laatste nieuws aan om te beweren dat ziekenhuizen het aantal coviddoden en hospitalisaties kunstmatig verhoogd hadden vanuit een streven naar financiële optimalisatie. Dit past in Desmets poging om de ernst van de coronacrisis te minimaliseren. Hij moet immers twijfel zaaien rond de cijfers.
“Hij legde bloot dat ziekenhuizen en andere zorginstellingen vanuit een streven naar financiële optimalisatie het aantal doden en Covid-19-ziekenhuisopnames kunstmatig verhoogd hadden (6). Op zich is dat niet verwonderlijk, dergelijke methoden werden al lang toegepast in ziekenhuizen.”
In een twitterdraadje gaf Rien Emmery dit voorbeeld ter illustratie van de terechte kritiek op het boek van Desmet. De auteur van het artikel, Jeroen Bossaert, reageerde trouwens op deze twitterdraad met : “Iets zegt mij dat Desmet niet voorbij de betaalmuur is gegaan.” Hieruit kunnen we besluiten dat de auteur van het artikel het niet eens is met de conclusie die Desmet eruit trok en dat het artikel foutief geciteerd werd.
Bron: https://twitter.com/ArbiterOfTweets/status/1622659875812540416
Bron: https://twitter.com/jeroenbossaert/status/1622705912858218497
Onderzoeksresultaten uit hun context trekken – Data selectief gebruiken – Cherrypicking
Deze technieken kun je niet echt als “slordigheden” catalogeren, maar zijn eerder een vorm van misleiding.
In het hoofdstuk Wetenschap en ideologie schrijft Desmet het volgende:
“In economisch onderzoek, bijvoorbeeld, mislukte replicatie in ongeveer 50% van de gevallen(14), … in biomedisch onderzoek in het algemeen maar in liefst 85% van de gevallen (16). Alles tezamen was de kwaliteit van onderzoek zo dramatisch dat de wereldvermaarde statisticus Ioannidis er een artikel over publiceerde met de veelzeggende titel ‘Why most research findings are false’ (17).”
Door het zo te schrijven lijkt het alsof de 85% uit het artikel met voetnoot 16 over de repliceerbaarheid (2015) geleid heeft tot de conclusies in het artikel met voetnoot 17 (2005), wat uiteraard niet kan. Die 85% van de gevallen heeft namelijk niet geleid tot Ioannidis artikel ‘Why most research findings are false‘, al geeft de tekst van Desmet de indruk van wel. Op deze wijze lijkt het alsof alle onderzoek op de schop kan.
Bovendien laat Desmet na te vermelden dat geen van beide artikels van Ioannidis zijn stelling van de waardeloosheid van onderzoek legitimeert, integendeel:
“Given the controversy that has surrounded this issue, it is important to note at the outset that these concerns about the irreproducibility of science do not invalidate the validity or legitimacy of the scientific method. Rather it is the rigorous, careful application of the scientific method that has translated into genuine improvements in human health and provided the substantial benefits we have enjoyed over recent decades: the investment in research has yielded dramatic improvement in outcomes in infectious diseases, cardiovascular disease, oncology, rheumatic diseases, and many other conditions.” (uit art 16)
Bron: https://woutermareels.substack.com/p/alle-teksten-samen-in-1-ebook
In het hoofdstuk Het (on)meetbare universum schrijft Desmet het volgende:
“Binnen het dominante verhaal wordt een overwegend positief beeld geschetst, maar uit de enorme toevloed van cijfermateriaal zou men evengoed een selectie kunnen maken die een negatief beeld schetst. Wie heeft er in de media iets gehoord over de studie van de universiteit van Harvard die qua verloop van de pandemie geen verschillen vond tussen landen met hoge en lage vaccinatiegraad? Wie heeft er in de media iets vernomen van de studie die vond dat het aantal miskramen bij gevaccineerde zwangere vrouwen acht keer hoger is dan normaal?(16) Of die studies een juist beeld schetsen, weten we niet zeker.”
Nog maanden voor de Nederlandstalige versie van Desmets boek uitkwam, wisten we dat wel en Desmet ongetwijfeld ook. Het kan hem immers niet ontgaan zijn dat er veel ophef was over deze studie (gepubliceerd in een journal met een uitgesproken antivax agenda) waarin de onderzoekers een enorme denkfout maakten. Die was zo duidelijk dat ze er zelf voor zouden gaan zorgen dat die ingetrokken werd. Trouwens de ‘Harvard University study’ die ook in dit fragment genoemd is, is ook een puinhoop.
Wat Desmet hier doet is een fraai staaltje JAQing off, Just Asking Questions, een tactiek die vaak door antivaxers wordt gebruikt om twijfel te zaaien rond de veiligheid van vaccins.
Bron: https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/
In het hoofdstuk De opkomst van de massa schrijft Desmet:
“Het bekende groepsdrukexperiment van Asch toont op een zeer overtuigende manier aan wat de enorme impact is van massavorming op het oordeelsvermogen van het individu. Asch voerde zijn experiment uit kort na de Tweede Wereldoorlog. Hij deed dat in een poging om te begrijpen hoe de vaak absurde theorieën van het nazisme en het stalinisme het merendeel van de bevolking in hun greep hadden gekregen en probeerde zo inzicht te krijgen in het psychologisch raadsel van massavorming en totalitarisme.”
De experimenten van Asch zijn beroemd. In een groep proefpersonen moet iedere deelnemer publiek vertellen welke van drie lijnen gelijk in lengte is van een andere lijn. De grap is dat alleen de laatste proefpersoon een echt proefpersoon is, de andere zeven in iedere groep zijn door Asch geïnstrueerd om soms een totaal verkeerd antwoord te geven. Regelmatig gaat de echte proefpersoon mee in het overduidelijk verkeerde oordeel van de rest.
Wat Desmet niet vertelt is dat Asch ook soortgelijk experimenten deed waarbij er geen unanieme meerderheid was die voor het verkeerde lijntje ging, maar waar minstens één andere ingewijde kandidaat wel het correcte lijntje aanwees. Onder die omstandigheden gingen de proefpersonen opvallend minder vaak mee met het foute oordeel van de meerderheid. Dit past uiteraard niet in Desmets verhaal rond massavorming, dus laat hij het weg.
De belangrijkste bevindingen van Asch met betrekking tot deze experimenten worden overigens sowieso in veel artikelen genegeerd. Voor Asch (en zijn tijdgenoten) waren de experimenten namelijk juist bewijs van de kracht van onafhankelijkheid zelfs onder omstandigheden waar een onafhankelijk oordeel erg onder druk komt te staan.
Bron: https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/
Slordigheden
In het hoofdstuk De kunstmatige maatschappij verwijst Desmet bij onderstaande parafrasering van Hannah Arendt via voetnoot 26 naar een bron waar een dergelijke frasering geheel niet te vinden is, noch inhoud die er verband mee houdt.
“Het is op dit niveau dat we samen met Hannah Arendt de grondstroom van het totalitarisme situeren: een naïef geloof dat men vanuit een wetenschappelijke theorie een ideale mens en maatschappij kan voortbrengen” (26).
De auteur verwijst naar pagina 507 van de editie uit 1951 (Penguin Books) van Origins of Totalitarianism van H. Arendt, maar daar is dus niets terug te vinden dat er verband mee houdt.
Bron: https://woutermareels.substack.com/p/alle-teksten-samen-in-1-ebook
In het hoofdstuk Wetenschap en haar praktische toepassingen schrijft Desmet het volgende:
“Zelfs langdurig en wijdverspreid gebruik van medicijnen garandeert dus niet dat ze veilig zijn. Soms wordt na tientallen jaren min of meer per toeval ontdekt dat ze ernstige bijwerkingen hebben. Van paracetamol, de meest populaire pijnstiller die al sinds midden vorige eeuw op de markt is, werd bijvoorbeeld pas in 2021 ontdekt dat hij kankerverwekkende stoffen bevat en dat hij schadelijk kan zijn voor foetussen.”
Desmet geeft hier geen bron dus het is een beetje een gok waar hij vandaan haalt dat paracetamol kankerverwekkende stoffen zou bevatten. Het is sowieso al wat raar geformuleerd, want paracetamol is in principe één zuivere stof.
Bron: https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/
In het hoofdstuk Materie en geest schrijft Desmet:
“Er zijn bijvoorbeeld mensen bij wie vrijwel alle hersenweefsel is afgestorven, die soms minder dan 5% overhouden, maar die toch nog volledig normaal mentaal functioneren en bijvoorbeeld hoger dan 130 scoren op een intelligentietest. Voor alle duidelijkheid, ik spreek hier niet over obscure beweringen, maar wel over wetenschappelijke observaties waarover gerapporteerd werd in tijdschriften als The Lancet en Science. Beeldvorming of autopsie toonde daarbij ondubbelzinnig aan dat de hersenholte bij dergelijke mensen vrijwel volledig met vocht was gevuld (zie figuur 3).
Hier is Desmet behoorlijk misleidend. Hij geeft weliswaar referenties naar zowel een artikel in Science als naar een artikel uit The Lancet, maar het indrukwekkende plaatje dat uit The Lancet komt betreft een persoon met een IQ van 75.
Desmet vergelijkt de linkerhelft van de afbeelding uit The Lancet met een gewoon brein, maar geeft niet aan waar hij die vandaan heeft. Ook zijn de aanduidingen met letters en Romeinse cijfers gewist van het origineel uit The Lancet. Het duidt erop dat Desmet dit uit een onvermelde secundaire bron heeft overgenomen.
Het gat in het brein is trouwens niet veroorzaakt door afgestorven hersenweefsel, vocht heeft het weggedrukt.
Bron: https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/
Gebrekkige literatuurstudie
Een van de opmerkingen van de onderzoekscommissie is het ontbreken van actuele theoretische kaders. Wij voegen daar gebrekkige literatuurstudie aan toe.
Voor zijn theorie rond massavorming en massahypnose baseert Desmet zich voornamelijk op het werk van Gustave LeBon (1841-1931) en gaat hij voorbij aan bijdragen van andere sociaal psychologen uit die periode die vanuit andere perspectieven nuances aanbrengen die bij LeBon en Desmet ontbreken (Wilfred Bion, Gabriel Marcel, David Riesman).
Ook lijkt Desmet zich niet te hebben ingelezen in wat er de laatste eeuw verschenen is op het vlak van de sociaal psychologie, zoals het werk van professor Stephen Reicher, een autoriteit op het vlak van massapsychologie. Hij publiceerde tal van onderzoekspapers en is vooral bekend omwille van zijn sociale identiteitsmodel voor groepsgedrag.
Bron: Postmodern Anti-Science Ideology: The Real Source of Totalitarianism (S. Nassir Ghaemi)
Voor zijn theorie rond totalitarisme bouwt Desmet vooral voort op het werk van Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism. Arendt experte Vicky Iakovou stelt dat Desmet zowel het concept totalitarisme als Arendts theorie verkeerd voorstelt.
Ze wijst er verder op dat Desmet ook hier geen oog heeft voor andere theorieën over totalitarisme, theorieën die vaak haaks op elkaar staan wat al aantoont dat het fenomeen zich niet gemakkelijk laat omschrijven en voor veel discussie zorgt.
Bron: On the Misuse of the Concept of Totalitarianism (Vicky Iakovou)
Verder is er ook het boek van Sergei Stephanovic Chakhotin “Le Viol des foules par la propagande politique” (The Rape of the masses. The psychology of Totalitarian propaganda) uit 1939, een boek dat wat in de vergetelheid geraakte.
Het boek kent een gelijkaardig narratief als dat van Desmet en we vinden het vreemd dat Desmet het niet gebruikte voor zijn literatuurstudie. Met zo’n titel mocht het eigenlijk niet ontbreken. Er zijn opvallende gelijkenissen tussen dit boek en het boek van Desmet: men vindt er Freud, Gustave LeBon en Pavlov, alsook de hypnose en propaganda…
Conclusie
Wat op het eerste zicht misschien onschuldige slordigheden lijken, zijn in feite technieken die toegepast worden om een bepaalde theorie te bewijzen aan de hand van verdraaiingen, weglatingen en cherrypicking. In de wetenschappelijke wereld staat dit gekend als Questionable Research Practices (QRP’s).
Wanneer we de lijst van QRPs op deze website van de Universiteit van Tilburg bekijken, kunnen we toch heel wat van deze QRP’s aanvinken bij Desmet.
Als men zulke technieken nodig heeft om een bepaalde theorie te staven, dan kan men zich terecht vragen stellen bij de validiteit van de theorie en bij de wetenschappelijke integriteit van de auteur.
Met zijn theorieën over massavorming en totalitarisme heeft Desmet zich consequent aan het wetenschappelijke proces van peer review onttrokken. Wetenschappelijke teksten worden normaal geanonimiseerd nagelezen door eveneens anonieme experten, om ze zo eerlijk mogelijk op hun merites te beoordelen. Ook voor boeken bestaat zo’n systeem. Voor De psychologie van totalitarisme is het niet gebruikt.
Bron: https://www.knack.be/nieuws/belgie/mattias-desmet-vs-de-ugent-hoe-is-het-zover-gekomen/
De QRP’s, de lacunes in de onderbouwing van zijn theorie en zijn beperkte referentiekader maken dat het boek ongeschikt is om als basis voor de cursus Cultuur- en Maatschappijkritiek te worden gebruikt. Volgens ons wordt de wetenschappelijke integriteit ook geschonden, al blijft de UGent vaag wanneer het zich daarover uitspreekt.
Extra voorbeelden
Wat we hierboven oplijsten is maar een greep uit de vele “slordigheden” in het boek van Desmet en de lijst is niet-exhaustief. Via de onderstaande links vindt u nog meer voorbeelden van de belangrijkste punten van kritiek en ook interessante inzichten.
- https://kloptdatwel.nl/2022/09/27/mattias-desmet/
- https://woutermareels.substack.com/p/alle-teksten-samen-in-1-ebook
- https://existenz.us/volumes/Vol.15-2Ghaemi.pdf
- https://existenz.us/volumes/Vol.15-2Iakovou.pdf
- https://www.schamper.ugent.be/daily/academische-vrijheid-is-geen-joker
- https://medium.com/@loes.stukken/de-beslissing-van-de-ugent-in-de-casus-desmet-gevaarlijk-precedent-of-noodzakelijk-40941140cb1a
- https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2023/02/09/mattias-desmet-deze-beslissing-is-als-een-moord-en-ik-kan-geen-fouten-verwijderen-die-niet-bestaan/
- https://sampol.be/2022/09/hannah-arendt-draait-zich-niet-om-in-haar-graf
- https://scepticus.nl/de-gehypnotiseerde-massa-een-bespreking-van-mattias-desmet-the-psychology-of-totalitarianism/
- https://www.liberales.be/teksten/2022/9/29/mattias-desmet-messias-tegen-de-wetenschap-en-evangelist-voor-extreemrechts
1 reactie
De linke weekendbijlage (7-2023) - Kloptdatwel? · 18 februari 2023 op 06:10
[…] Tegenwindmolen: Boek Desmet niet geschikt als lesmateriaal UGent […]
Reacties zijn gesloten.